کاشی‌کاریِ استراتژیک در پرتغال!

معرفی و بررسی بازی رومیزی آزول (Azul)

معرفي طرّاح، ناشر و تاریخچه‌‌ی بازی

«آزول»، پدیده‌ی دنیای بازی‌های فکری در سال‌های 2017 و 2018 بود و در جشنواره‌ها و مسابقاتِ بازی‌های فکری، کم‌تر به سایرِ بازی‌ها مجالِ عرضِ اندام داد! «میشائل کیسلینگ» (Michael Kiesling)، طرّاحِ «آزول»، یکی‌از طرّاحان مشهورِ آلمانی است که خیلی از بازی‌هایش، موفق به دریافتِ جوایز معتبر، از جمله «Spiel des Jahres» شده‌اند؛ او را بیش از هرچیز، به‌عنوان نیمی از تیم «کرامر – کیسلینگ» می‌شناسیم؛ تیمی که نیمِ دیگر آن را «وولفگانگ کرامر» بزرگ، تشکیل می‌داد و بُردگیم‌های اروپاییِ فوق‌العاده‌ای را به نام خود ثبت کرد. از مهم‌ترین آثارِ مشترکِ «کیسلینگ – کرامر»، می‌توان به سه‌گانه‌ی «Tikal، Java و Mexica» و هم‌چنین بازی «Torres» اشاره کرد. «آزول»، به‌همراه «Heaven and Ale»، مهم‌ترین آثارِ «کیسلینگ»، پس از جدایی از «کرامر» به شمار می‌آیند.

«آزول» را اوّل بار کمپانی کانادایی «Plan B» -که مجموعه‌ی بی‌نظیر «Century» را نیز در کارنامه‌ی خود دارد- در سال 2017 به بازار فرستاد.

Michael Kiesling

تِم، روند داستاني و هدف بازي

آن‌گونه که در راهنمای بازی توضیح داده شده، پرتغالی‌ها، پس‌از آن‌که پادشاه‌شان، «مانوئل اوّل»، در بازدیدش از کاخ افسانه‌ای «اَلحَمراء»، در جنوب اسپانیا، شیفته‌ی کاشی‌های سرامیکی آبی و سفید، موسوم به «آسوله‌خو» (یا «آسوله‌خوس») شد، استقبالی فوق‌العاده از این کاشی‌های زینتیِ زیبا کردند (این کاشی‌ها، یادگارِ حضورِ اعراب مسلمان در جنوب اروپا هستند). مانوئل اوّل که مسحور و مقهورِ زیباییِ کاخِ همتای اسپانیایی خود شده بود، بلافاصله دستور داد که دیوارهای داخلیِ کاخ او در پرتغال نیز باید با چنان کاشی‌هایی زینت داده شوند. «آزول»، شما را -در نقشِ یک هنرمند کاشی‌کار و برای آراستنِ دیوارهای کاخ پادشاهی «اِوُورا»- به پرتغال می‌بَرد…

اوّلین نکته‌ای که در برخورد با «آزول»، جلبِ توجه می‌کند، نامِ آن است! واژه‌ی «آزول» (یا «آسول»)، مخفّفِ واژه‌ی «آزولِه‌ژو» (با تلفّظِ پرتغالی) یا «آسولِه‌خو» (با تلفّظِ اسپانیایی)ست و صورتِ اصلی یا در حقیقت، ریشه‌ی آن، واژه‌ی عربیِ «اَلزُّلَیج» به معنای «سنگِ جلاداده‌شده» بوده‌است. در زبان‌های پرتغالی و اسپانیایی، «Azulejo»، به معنای «کاشی» و «Azul»، به معنای «آبی» («لاجوردی») به کار می‌رود -طرفداران فوتبال قطعاً لقب تیم ملّی ایتالیا، یعنی «Azzurri» («لاجوردی‌ها») را به یاد دارند که صورتی دیگر از همین واژه است!

مكانيزم‌ها

جمع‌آوری مجموعه (Set Collection)، چیدمانِ کاشی (Tile Placement) و ساختِ اُلگو (Pattern Building)

(برای شناخت کامل مکانیزم‌های بازی‌های فکری، می‌توانید مقاله‌ی «مکانیزم و انواع آن (در دنیای بازی‌های فکری)» را در سایت LBMiND.com یا در کانال تلگرامی @LBMiND مطالعه بفرمایید.)

دسته‌بندي

بازی استراتژی انتزاعی / بازی خانوادگی

امتیاز، رتبه و جوایز بین‌المللی

با توجه به تصاحبِ رتبه‌ی نخست، هم در بین «بازی‌های انتزاعی» (Abstract Games) و هم در بین «بازی‌های خانوادگی» (Family Games)، «آزول» نیازِ زیادی به توضیح و تشریح ندارد! سایت «BGG»، امتیاز 9/7 از 10 را به این بازی داده‌است که امتیاز بسیار خوبی محسوب می‌شود.

همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد، «آزول» بیش‌ترِ جوایزِ معتبرِ سال‌های 2017 و 2018 را به خود اختصاص داد که از مهم‌ترین‌های این جوایز می‌توان به:

«Golden Geek»، «As d’Or»، «Tric Trac»، «Deutscher Spiele Preis»، «Mensa Select» و «Spiel des Jahres»

اشاره کرد.

قوانين و چگونگی بازي (GamePlay)

«آزول» در چند دُور بازی می‌شود. در هر دُور، بازیکنان آزادانه کاشی‌هایی را انتخاب کرده و در ردیف «مشق» خود می‌گذارند (ردیف «مشق»، ردیفی است که کاشی‌کار، در آن، تمرین یا «مشقِ» کاشی‌کاری می‌کند)! اگر ردیف «مشق» کامل شود، بازیکن می‌تواند یکی از کاشی‌های آن را به «دیوار» منتقل کند و هرگاه یکی از بازیکنان موفق شود یکی از ردیف‌های افقیِ «دیوار» خود را کامل کند، بازی به پایان رسیده و بازیکنی که بیش‌ترین امتیاز را کسب کرده باشد، بازی را می‌بَرد!

1) چگونه باید کاشی انتخاب کرد؟

در «آزول»، به‌نسبتِ تعداد بازیکنان، 5 تا 9 «کارگاه کاشی‌سازی» وجود دارد. بازیکنان می‌توانند آزادانه از «کارگاه‌ها»ی مختلف یا از محوّطه‌ی وسطِ «کارگاه‌ها»، کاشی بردارند. اگر بخواهید از یکی از کارگاه‌ها، کاشی بردارید، باید یکی از کارگاه‌ها را انتخاب کرده، یکی از کاشی‌های آن کارگاه را انتخاب کرده و آن کاشی را با همه‌ی کاشی‌های هم‌رنگش از کارگاه بردارید! یعنی اگر -مثلاً- دو یا سه کاشی آبی یا نارنجی یا مشکی در یک کارگاه باشند، شما نمی‌توانید فقط یکی از آن‌ها را بردارید و حتماً باید هردو یا هرسه را بردارید -زندگانی، سیبی است؛ گاز باید زد با پوست!! این قانونِ «یا همه‌ش یا هیچ‌کدومش!»، در حالت‌های مختلف، می‌تواند به نفع یا به ضررِ بازیکنان باشد! اگر در ردیف‌های «مشق»، جای خالی برای کاشی‌های برداشته‌شده وجود داشته باشد، بازیکن لذّت‌اَش را می‌بَرد ولی اگر ردیف‌های «مشق»، جای کافی نداشته باشند، کاشی‌های برداشته‌شده‌ی اضافی، به ردیف «کف» -که گورستان کاشی‌های شکسته است- منتقل شده و بازیکن، امتیاز منفی می‌گیرد!

شما می‌توانید از محوّطه‌ی وسطِ «کارگاه‌ها» نیز کاشی بردارید؛ در این حالت نیز قانونِ «یا همه‌ش یا هیچ‌کدومش!» ساری و جاری است (سایرِ کاشی‌ها در جای خود می‌مانند)! اگر نخستین نفری باشید که از وسطِ میز، کاشی برمی‌دارد، باید توکنِ «آغازکننده» را نیز برای خود بردارید؛ این توکن، به شما اجازه می‌دهد که آغازکننده‌ی دُورِ بعد باشید امّا 1 امتیاز منفی نیز به حساب‌تان واریز می‌کند!

امّا اجازه بدهید یک گام عقب‌تر بیاییم! اصولاً کدام کاشی‌ها را باید انتخاب کرد؟! عنصرِ اصلیِ انتخابِ یک کاشی، وجود جای خالی برای آن کاشی، در ردیف «مشق» و در «دیوار» است. کاشی‌ای را که برمی‌دارید، باید به ردیف «مشق» و سپس به «دیوار» منتقل کنید پس باید بسیار دقیق انتخاب کنید تا کاشی‌های بی‌مصرف و امتیازاتِ منفی، نصیب‌تان نشود! در هیچ‌یک از ردیف‌های افقی و عمودیِ «دیوار» نمی‌توان رنگِ تکراری به کار بُرد پس می‌بینید که انتخابِ کاشی -که عملاً مهم‌ترین عامل در چیدمانِ کاشی‌هاست- چقدر باید با دقت انجام شود!

2) چگونه باید کاشی‌ها را در «دیوار» چید؟

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، در هیچ‌یک از ردیف‌های افقی و عمودیِ «دیوار» نمی‌توان رنگ تکراری به کار بُرد -شوخی که نیست، کاخِ «مانوئل اوّل» است و نباید چیزی از «اَلحَمراء» کم داشته باشد! پس باید در انتخاب کاشی از کارگاه‌ها دقت کرد و امتیازات منفی را به حدّ اقل رساند!

از سویی، سیستمِ امتیازشماریِ «آزول» به‌گونه‌ای است که «به‌هم‌پیوستگیِ» کاشی‌های روی «دیوار» را بسیار بااهمّیت می‌کند. کاشی‌هایی که در مجاورتِ دیگر کاشی‌ها گذاشته می‌شوند، امتیازاتی بیش از کاشی‌های تنها، نصیبِ بازیکنان می‌کنند پس توجه به «اتّصالِ کاشی‌ها» می‌تواند شما را از رُقبا پیش بیندازد! علاوه‌بر امتیازاتِ هر دُور، در پایان بازی، هر ردیف افقیِ کامل‌شده، 2 امتیاز و هر ردیف عمودیِ کامل‌شده، 7 امتیاز نصیبِ شما خواهد کرد -توجه داشته باشید که کامل کردنِ ردیف‌های عمودی بسیار دشوارتر از کامل کردنِ ردیف‌های افقی است زیرا نیازمندِ کاشی‌ها -و خوش‌شانسی‌ها-ی بیش‌تری است! حالا دیگر خود دانید…!

3) آیا فقط باید روی «دیوار» خود تمرکز کنیم؟

هم بله و هم نه! قاعدتاً شما باید بیش‌ترین تمرکزتان را صَرفِ تکمیلِ ردیف‌های افقی و عمودی دیوار خودتان بکنید ولی چرا که نه؟! گهگاه نیم‌نگاهی هم به «دیوار»های رُقبا بیندازید و اگر توانستید و برای خودتان ضرری نداشت، «کاشی‌ها»یی را بردارید که احتمال می‌دهید رُقبا به‌دنبال‌شان هستند! این کار، ممکن است در لحظه، سود چندانی برای شما نداشته باشد ولی کیست که نداند ضررِ رقیب، سودِ شماست و در انتقام، لذّتی است که در هیچ عفوی نیست!!

4) صبر، شانس، ریسک، توکّل…؟!

به‌عنوان یک «بازی انتزاعی»، درصدِ نسبتاً بالایی از «شانس» و «ریسک» درتعیینِ برنده‌ی «آزول» نقش دارد! این‌که بازیکن، چقدر حاضر است ریسکِ دریافتِ امتیازاتِ منفی را بپذیرد، چقدر می‌تواند روی کاشی‌های محوّطه‌ی وسط -که مُدام در حالِ افزایش و کاهش هستند- حساب کند و چقدر می‌تواند امیدوار باشد که دیگران، خواسته یا ناخواسته، کار و کاسبی‌اَش را به‌هم نزنند؟! از آن‌جا که در «آزول»، انواع و اقسامِ امتیازات، به بازیکنان داده می‌شود، گهگاه حتی یک یا دو امتیاز اختلاف می‌تواند سرنوشتِ برنده را تعیین کند…

میزان پیچیدگی و نیاز به زبان خارجی

درجه‌ی سختی «آزول»، 8/1 از 5 است؛ این بدان معنی است که کارشناسان و کاربران سایت «BGG»، این بازی را -از لحاظ پیچیدگی- یک بازی «تقریباً ساده» ارزیابی کرده‌اند و می‌توان گفت که «تقریباً ساده»، عبارتی مُنصفانه برای تعریف و تعیین میزانِ پیچیدگیِ «آزول» است! یادگیریِ این بازی بسیار ساده است ولی مثل بیش‌ترِ بازی‌های چندبُعدی و هوشمندانه، استاد شدن در آن، دشوار است!

راهنمای بازی «آزول»، به فارسی ترجمه شده و به‌همراه یک ویدیوی آموزشی، از طریق سایت شرکت سرزمین ذهن زیبا (www.LBMiND.com) و کانال تلگرامی شرکت (www.LBMiND.com)، در اختیار علاقه‌مندان عزیز قرار گرفته‌است و با توجه به وجود راهنمای فارسی، انجامِ بازی «آزول» هیچ نیازی به دانستنِ زبان خارجی ندارد!

تعداد و سنّ بازيكنان: «آزول» برای 2 تا 4 بازیکن 8 سال به‌بالا طرّاحی شده و با تعداد بازیکنان بیش‌تر، پیچیده‌تر خواهد شد زیرا افراد، خواسته یا ناخواسته، بر کارِ یکدیگر تأثیر -منفی یا مثبت- گذاشته و این امر، باعث می‌شود که پیش‌بینیِ رَوندِ بازی و برنامه‌ریزی برای تصاحب و چیدمانِ کاشی‌ها، دشوارتر شود.

مدّت زمان بازي

بین 30 تا 45 دقیقه

كيفيت قطعات و طراحي تصويري بازي

بدون تردید، یکی از مهم‌ترین عواملِ موفقیتِ «آزول»، طرّاحی بی‌نظیرِ کاشی‌ها و کیفیتِ بسیار بالای آن‌ها و هم‌چنین جعبه‌ی بسیار زیبای آن است؛ به‌هیچ‌وجه نمی‌توان کارِ فوق‌العاده‌ی  «Philippe Guérin» و «Chris Quilliams» را نادیده گرفت. جذّابیتِ بصریِ «آزول»، هر علاقه‌مندی را مجذوبِ خود می‌کند؛ دُرست مثل «مانوئل اوّل» که مسحورِ کاشی‌های زیبای کاخ «اَلحَمراء» شد!

سخن پاياني

«آزول» جزو بازی‌هایی است که در مرز «بازی‌های انتزاعی» و «بازی‌های خانوادگی» قرار دارند؛ یک بازی شیرین و روان، بدون هیچ گیر و گرفت یا اصطلاحاً «باگ»! رَوندِ برداشتنِ کاشی‌ها، ممکن است کمی تکراری به‌نظر برسد ولی هیجانِ فرستادنِ کاشی‌ها از ردیف «مشق» به «دیوار اصلی»، کاملاً این «تکرار» را تحت‌الشّعاع قرار داده و اصطلاحاً ورق را برمی‌گردانَد!

از بین -تقریباً- پنج ویژگی اصلیِ «بازی‌های انتزاعی»، «آزول» سه‌تا -یا دوتا و نصفی!- را داراست: قوانینی بسیار مختصر و فشرده دارد (البته بجُز بخش امتیازشماری‌اَش!)، هیچ‌گونه اطلاعات پنهانی در آن وجود ندارد (همه‌ی بازیکنان، به همه‌ی «کارگاه‌ها» و به «دیوارها»ی یکدیگر، اِشراف دارند) و تِمِ داستانی‌اَش نیز زیاد پُررنگ نیست و در حقیقت، ارتباطی با مکانیکِ بازی ندارد. در عوض، پُررنگ بودنِ عاملِ شانس و تعدادِ بازیکنان -که بیش‌تر از دو نفر است، «آزول» را از حالتِ «انتزاعی خالص» خارج و احتمالاً برای مخاطبانِ بیش‌تری جذّاب می‌کند!

ضمناً «آزول»، از آن دست بازی‌هایی است که کیفیتِ کم‌نظیرِ محتویات‌شان اجازه نمی‌دهد با نسخه‌های دیجیتال، جایگزین شوند؛ اگر جایی، اَپلیکیشنِ «آزول» را دیدید، به سراغش نروید؛ اگر به سراغش رفتید، زیاد روی‌اَش حساب نکنید و اگر حساب کردید و پشیمان شدید، نگویید که کسی به‌تان نگفته بود!

«آزول» را در جمع‌های دوستانه و خانوادگی و در حالت‌های دو‌نفره، سه‌نفره و چهارنفره تجربه کنید و لذّتِ یک کاشی‌کاریِ استراتژیک را بچشید!…