یک شاخه در سیاهیِ جنگل، به‌سوی نور… فریاد می‌کشد…

معرفی و بررسی بازی «فتوسنتز/ Photosynthesis»

معرفي طراح، ناشر و تاریخچه‌‌ی بازی

فتوسنتز، در سال 2017 به بازار آمد و کماکان یکی‌از جدیدترین بازی‌های کمپانی بلو اورنج (Blue Orange) محسوب می‌شود. این بازی را طرّاح جوان و خوش‌فکر ایتالیایی، یالمار هاش (Hjalmar Hach)، یکی‌از بنیانگذاران کمپانی Horrible Games، طرّاحی کرده‌است؛ هاش -که یک موزیسین است- از سال 2015 به دنیای بازی‌های فکری پا گذاشته و یک “تازه‌واردِ بسیار موفق” محسوب می‌شود! او -که با فوتوسنتز به شهرتی فوق‌العاده رسیده‌است- بازی‌هایی هم‌چون Dragon Castle، Hall of Fame، Kick-Ass، The King’s Dilemma، Omega Jump و Railroad Ink را نیز در کارنامه‌ی خود دارد…

تصویری از جعبه‌ی بازی Photosynthesis

تِم، روند داستاني و هدف بازي

فتوسنتز را در بسیاری از دسته‌بندی‌ها، در دسته‌ی بازی‌های انتزاعی قرار داده‌اند امّا این بازی اتفاقاً از تِم داستانی جذّاب و نسبتاً پُررنگی برخوردار است. فوتوسنتز، داستانِ رقابتِ درختان است برای دریافت نورِ بیش‌تر و نورِ بیش‌تر، یعنی زندگی پُربارتر و برگ‌وبارِ سبزتر…

بازیکنان، نقشِ درختکارانی را بازی می‌کنند که سعی دارند بیش‌ترین و تناورترین درخت‌ها را در جنگلی کوچک امّا انبوه بپرورانند. برای تبدیل بذرها به نهال‌های کوچک و نهال‌های کوچک به درخت‌های سرفراز، مهم‌ترین عنصرِ مورد نیاز، “نور” است؛ نور است که -از طریق فتوسنتز- میزانِ رُشدِ درخت را تعیین می‌کند و بالطّبع، در این رهگذر، “در سایه قرار گرفتن” می‌تواند خطری بزرگ برای درختان و نهال‌های کوچک محسوب شود… این‌جاست که به‌قولِ احمد شاملو، هر شاخه در سیاهیِ جنگل، به‌سوی نور… فریاد می‌کشد…

هدف اصلیِ این بازی، پرورش دادنِ درختان بزرگ، در خاک‌های غنی و دریافت امتیازات مربوط به آن‌هاست. قسمت‌های داخلیِ جنگل، از خاک‌هایی غنی‌تر برخوردار هستند ولی امکانِ قرار گرفتن‌شان در سایه، بیش‌تر از قسمت‌های بیرونی است؛ بنابراین بازیکن باید با یک استراتژی دقیق، اقدام به کاشتِ درختانش کند تا درختانش، با توجه به “گردش خورشید” بتوانند از بیش‌ترین میزانِ نور سود ببرند…

نکته‌ی جالبی که می‌توان به آن اشاره کرد، این است که کمپانی بلو اورنج، سابقه‌ای طولانی در فعالیت‌های محیط زیستی و درختکاری داشته و در این رهگذر، جوایز زیادی نیز دریافت نموده‌است…

مكانيزم: سیستم دریافت مداوم امتیاز عملیاتی (Action Point Allowance System)

(برای شناخت کامل مکانیزم‌های بازی‌های فکری، می‌توانید مقاله‌ی «مکانیزم و انواع آن (در دنیای بازی‌های فکری)» را در سایت LBMiND.com یا در کانال تلگرامی @LBMiND مطالعه بفرمایید.)

دسته‌بندي: بازی استراتژی انتزاعی / بازی خانوادگی

امتیاز، رتبه و جوایز بین‌المللی

رتبه‌ی عالی 16 در بین بازی‌های انتزاعی (Abstract Games) و رتبه‌ی 46 در بین بازی‌های خانوادگی -با توجه به این‌که بیش‌از یک سال از تولّد فتوسنتز نگذشته‌است- نشان‌دهنده‌ی جذّابیت فوق‌العاده‌ی این بازی و طرّاحی دقیق و هوشمندانه‌ی آن است. سایت BGG، امتیاز 4/7 از 10 را به این بازی داده‌است که احتمالاً به‌زودی با رأی‌های بیش‌ترِ کاربران، این امتیاز بیش‌تر خواهد شد.

فوتوسنتز در دو رشته‌ی بهترین بازی خانوادگی و نوآورانه‌ترین بُردگیم سال، کاندیدای دریافت جایزه‌ی Golden Geek بود و در ابتدای سال 1397 شمسی نیز موفق به دریافت مُهر بسیار مُعتبرِ Mensa شد؛ جایزه‌ای که هر ساله از سوی شعبه‌ی آمریکاییِ انجمن مِنسا (انجمی مُتشکّل از افرادی با ضریب هوشی بسیار بالا) به بهترین و خلاقانه‌ترین بازی‌های فکری اهدا می‌شود…

قوانين و چگونگی بازي (GamePlay)

مثل اکثرِ بازی‌های انتزاعی (البته در این‌جا، ترجیح می‌دهم از واژه‌ی “شبه-انتزاعی” استفاده کنم) فتوسنتز، بازی نسبتاً ساده و سرراستی است. خورشید، دورِ جنگل (صفحه‌ی اصلی بازی) می‌چرخد و با نوری که بر درخت‌ها می‌اندازد، امتیازاتی نصیبِ بازیکنان می‌کند.

بازیکنان، ابتدا 2 نهال کوچک را در حاشیه‌ی بیرونی جنگل، کاشته و بلافاصله به‌واسطه‌ی تابش خورشید، امتیازاتی دریافت می‌کنند. از این پس و تا پایان بازی، بازیکنان، امتیازاتِ نوری خود را صرفِ عملیات مختلفی از قبیل خریدنِ بذر یا درخت و رُشد دادنِ درخت‌های خود می‌کنند.

هر بازیکن برای خود باغچه‌ای دارد که بذرها و درخت‌های خود را در آن پرورش داده و بعداً به جنگل (صفحه‌ی اصلی) منتقل می‌کند. بجُز حرکت آغازینِ بازی، بازیکنان حق ندارند درختی را مستقیماً از باغچه به جنگل منتقل کنند؛ در خانه‌های خالیِ جنگل، فقط می‌توان بذر کاشت و بعداً با رُشد دادنِ بذر و تبدیل‌اَش به درخت، می‌توان امتیازات نوری بیش‌تری دریافت کرد.

پس می‌بینیم که کُلّیتِ فوتوسنتز، دریافتِ امتیازاتِ نوری (از خورشید) و خرج کردنِ این امتیازات برای کاشتنِ بذرها و رُشد دادنِ درخت‌هاست. تا این‌جا مشکلی نیست و همه‌چیز خیلی ساده به‌نظر می‌رسد… پس چه‌چیز فتوسنتز را تا این حد خاص و شایسته‌ی دریافت جوایز معتبر بین‌المللی کرده‌است؟ اجازه بدهید نگاهی به استراتژی‌های مختلفِ بازی بیندازیم:

1) نهال‌های اوّل‌مان را کجا بکاریم؟

این احتمالاً ساده‌ترین پُرسشی است که در فتوسنتز با آن روبه‌رو هستیم! معمولاً نهال‌های اوّل، همگی به‌طور مساوی، از نور خورشید بهره می‌برند؛ کافی است آن‌قدر باهوش باشیم که نهال‌ها را جایی نکاریم که بلافاصله در سایه‌ی نهال‌های دیگر قرار بگیرند (همان‌طور که گفتیم، نهال یا درختی که در سایه قرار بگیرد، امتیازی کسب نمی‌کند)!

2) بذرها را کِی و کجا بکاریم؟

ما در هر نوبت (به‌شرط آن‌که بتوانیم هزینه‌اش را بپردازیم) می‌توانیم بذر یا بذرهایی را در جنگل بکاریم. هرچه به مرکز جنگل نزدیک‌تر شویم، خاک، مرغوب‌تر و غنی‌تر شده و درختانی که در خاک‌های مرغوب‌تر کاشته شده باشند، امتیازات بیش‌تری کسب خواهند کرد. از سویی، بذرها فقط می‌توانند در فاصله‌ای مشخص از درختان کاشته شوند؛ گویی درختانِ ما هستند که بذرها را تولید کرده و در جنگل پخش می‌کنند. درخت‌های بزرگ‌تر می‌توانند بذرهای خود را در فواصلِ دورتری پخش کنند. و بازهم از سویی دیگر، می‌دانیم که درخت‌ها نمی‌توانند از جای اوّلیه‌ی خود حرکت کرده و تغییر مکان بدهند بلکه فقط می‌توانند رُشد کنند! پس برای دستیابی به خاک‌های مرغوب‌تر، باید ابتدا درخت‌های حاشیه‌ی جنگل را رُشد داد و سپس با استفاده از آن‌ها، بذرهایی را در مناطق داخلیِ جنگل کاشت…

3) درخت‌ها را کی رُشد بدهیم؟

از هیچ فرصتی برای رُشد دادنِ درخت‌های‌تان نگذرید! درخت‌های بزرگ‌تر اوّلاً می‌توانند بذرهای‌شان را به نقاط دورتری بفرستند (که می‌تواند یک امتیاز محسوب شود) و ثانیاً می‌توانند بر روی درخت‌های کوچک‌تر (یا حتی درخت‌های هم‌اندازه‌ی خودشان) سایه افکنده و مانع از امتیازگیریِ رُقبا شوند! البته برای این کار، باید سرِ کیسه را شُل کنید! به‌خصوص رُشد دادنِ یک درخت، از “متوسط” به “بزرگ”، برای شما، 3 “امتیاز نوری” خرج خواهد داشت!

مهم‌تر این‌که درخت‌هایی شاملِ امتیازشماری نهایی خواهند شد که به “بزرگ‌ترین” حدّ رُشد خود رسیده باشند! بذرها، نهال‌ها و درختچه‌های کوچک و متوسط، تا وقتی که به درختانی “بزرگ” تبدیل نشوند، هیچ ارزشی نخواهند داشت…

 4) چطور از سایه فرار کنیم؟

و حالا می‌رسیم به یکی‌از سخت‌ترین پُرسش‌های بازی فتوسنتز… چطور از سایه فرار کنیم؟! چطور از سایه فرار کنیم؟! چطور… از… سایه…؟! خوب، راستش را بخواهید، فرار از سایه در فوتوسنتز، اصلاً کار ساده‌ای نیست! خورشید، آهسته و پیوسته، به‌دورِ جنگل می‌چرخد و سایه‌ی درختانِ بزرگ‌تر را بر سرِ درختانِ کوچک‌تر می‌اندازد (و البته این‌جا، جایی نیست که به کسی بگویی اِن شاءَ الله سایه‌ات صد سال بر سرِ ما باشد)!

تک تکِ حرکاتی که از ابتدای بازی می‌کنیم، تک تکِ بذرها و نهال‌هایی که می‌کاریم و تک تکِ درختانی که رُشد می‌دهیم، بر میزانِ دریافتِ نورِ ما تأثیر خواهد گذاشت. یک بازیکنِ هوشمند و حواس‌جمع، تلاش خواهد کرد تا با پیش‌بینیِ حرکت خورشید و با توجه به چیدمانِ درختان جنگل، درختانِ خود را طوری بکارد و رُشد دهد که از شرّ سایه‌ی سایر درختان (و حتی درختانِ خودی) در اَمان باشند!

البته یادمان می‌مانَد که همان‌قدر که سایه‌های دیگران می‌توانند به ما ضرر برسانند، سایه‌های ما نیز می‌توانند خاری باشند در چشمِ رُقبا! اگر امتیازات نوری خود را دُرست خرج کنید و -با توجه به گردش خورشید- درخت‌های خود را به‌موقع رُشد بدهید، می‌توانید بر سرِ درخت‌های دیگر، سایه افکنده و امتیازات نوری‌شان را کاهش دهید!

هر کدام از درخت‌ها که به بزرگ‌ترین حدّ خود (بیش‌ترین رُشد خود) برسند، برای بازیکن، امتیاز به‌همراه خواهند داشت (متناسب با خاکی که در آن کاشته شده‌اند). این درخت‌ها پس‌از امتیازشماری، از جنگل خارج شده و دوباره -اگر جای خالی برای‌شان وجود داشته باشد- به باغچه‌ی بازیکن برمی‌گردند. برای این‌که بتوانید دوباره درخت‌های‌تان را رُشد داده و درخت‌های بزرگِ از جنگل خارج‌شده را به جنگل برگردانید، بازهم باید از “امتیازات نوری” خود خرج کنید…

در پایان بازی (پس‌از این‌که خورشید، 3 دور کامل به‌دورِ جنگل چرخید)، بازیکنی که در مجموع، بیش‌ترین توکن‌های امتیاز (که با خارج کردنِ درختانِ بزرگ از جنگل، نصیبِ بازیکن می‌شوند) و بیش‌ترین امتیازاتِ نوریِ خرج‌نشده را در اختیار داشته باشد، برنده‌ی بازی خواهد بود…

میزان پیچیدگی و نیاز به زبان خارجی

درجه‌ی سختی فتوسنتز -فعلاً- 2/32 از 5 است؛ این بدان معنی است که کارشناسان و کاربران سایت BGG، این بازی را -از لحاظ پیچیدگی- یک بازی “تقریباً ساده” ارزیابی کرده‌اند -البته این بازی هنوز فرصت زیادی برای دیده شدن و ارزیابی شدن دارد ولی به‌نظر می‌رسد که “تقریباً ساده”، عبارتی مُنصفانه برای تعریف و تعیین میزانِ پیچیدگیِ فوتوسنتز است! یادگیریِ این بازی بسیار ساده است ولی مثل بیش‌ترِ بازی‌های چندبُعدی و هوشمندانه، استاد شدن در آن، بسیار دشوار است!

راهنمای بازی فتوسنتز، به فارسی ترجمه شده و از طریق سایت شرکت سرزمین ذهن زیبا (www.LBMiND.com) و کانال تلگرامی شرکت (@LBMiND)، در اختیار علاقه‌مندان عزیز قرار گرفته‌است و با توجه به وجود راهنمای فارسی، انجامِ بازی فتوسنتز هیچ نیازی به دانستنِ زبان خارجی ندارد!

تعداد و سنّ بازيكنان

فتوسنتز برای 2 تا 4 بازیکن 10 سال به‌بالا طرّاحی شده و با تعداد بازیکنان بیش‌تر، پیچیده‌تر خواهد شد. درختان بیش‌تر، سایه‌های بیش‌تر تولید خواهند کرد و در نتیجه، فرار از چنگِ سایه‌ها به‌سوی نور، دشوارتر خواهد شد.

مدّت زمان بازي: بین 30 تا 60 دقیقه

كيفيت قطعات و طراحي تصويري بازي

در توصیفِ زیبایی تصویری فتوسنتز، باید گفت که سابرینا میرامون (Sabrina Miramon)، طرّاح فرانسویِ بازی، در کار خود سنگِ تمام گذاشته‌است! این بانوی خلّاق فرانسوی، فضای بصری بازی را به شکلی فوق‌العاده چشم‌نواز، خلق کرده و با طرّاحی بی‌نظیرش، موفق شده بسیاری از جوایز معتبر تصویرسازی را در سال 2017 و 2018 کسب کند؛ از بین این جوایز، می‌توان به جایزه‌ی Golden Geek اشاره کرد. میرامون -که یک تصویرساز و طرّاح کاراکتر خودآموخته است- سابقه‌ی طرّاحی انیمیشن و تصویرسازی کتاب را نیز در کارنامه‌ی خود دارد. بازی‌های Quadropolis، Dice Hospital و Chocolate Factory از دیگر نمونه‌های کارِ این هنرمند هستند.

فتوسنتز، شامل یک صفحه‌ی اصلی (جنگل)، چهار صفحه‌ی کوچک‌تر (باغچه‌ها)، یک قطعه‌ی خورشید، تعدادی درخت، درختچه، نهال و تعدادی ژتون و توکن است که همگی از مقوای فشرده‌ی بسیار باکیفیت درست شده‌اند.

سخن پاياني

در برخورد با فتوسنتز، پیش‌از هر چیز، ایده‌ای که یالمار هاش، از چرخش خورشید (در حقیقت، گردش زمین به‌دورِ خورشید) و تغییرِ مسیرِ سایه‌ها در طول روز، گرفته‌است، توجه ما را به خود جلب می‌کند. ایده گرفتن از پدیده‌هایی که هر روز و هر ساعت با آن‌ها سر و کار داریم و دقیقاً به همین دلیل، نسبت‌به آن‌ها بی‌توجه هستیم، تأمل، دقتِ نظر و متفاوت نگاه کردن و متفاوت اندیشیدنی را می‌طلبد که به‌نظر می‌رسد یالمار هاش به‌خوبی از آن‌ها برخوردار است!

فوتوسنتز، بازی خلّاقانه و جذّابی است که در عین سادگی، شما را غافلگیر خواهد کرد! برای خود من، فاصله‌ی بین خواندن راهنمای بازی و ترجمه‌ی آن تا تجربه‌ی عملیِ بازی، فاصله‌ای بود بَس طولانی! راهنمای فتوسنتز را که می‌خوانی، با خودت می‌گویی “اِی‌ی‌ی، بدک نیست!” امّا وقتی‌که بازی را شروع می‌کنی، ناخودآگاه، می‌ایستی و به‌احترام‌اش، کلاه از سر برمی‌داری (دقیقاً مثل Splendor یا 7 Wonders)…