نگاهی به شباهت‌ها و تفاوت‌های ماه نو و پَچ‌وُرک!
در این چند هفته‌ای که از تولید و پخش نسخه‌ی ایرانی Nova Luna یا همون ماه نو که توسط گروه فان تایمز انجام شده، می‌گذره، اشاره‌های زیادی به شباهتِ این بازی با یکی از مشهورترین بازی‌های انتزاعی دنیا یعنی پچ ورک شده… امّا آیا واقعاً بازی ماه نو همون پَچ‌وُرکِه؟!! خُب… جواب قطعاً منفیه!
ولی قبل از جواب دادن به این سوال، شاید بهتر باشه که بپرسیم داستانِ این شباهت از کجا نشأت می‌گیره… پاسخ خیلی ساده‌ست، یک: نامِ اووه روزنبرگ به عنوان طرّاحِ هر دو بازی و دو: سیستم انتخاب کاشی و سیستم بی‌نظیرِ تعیین نوبت، موسوم به Time Track که در هر دو بازی تقریباً به یک شکل به کار رفته…
در بازی‌هایی که از مکانیزم Time Track یا ردیف زمان برخوردارَن، هر عملیاتی که بازیکن‌ها انجام می‌دن، دارای یک هزینه‌ی زمانیه و در حقیقت، هر بازیکن، با انجام هر عملیات، مقداری از زمان خودش رو از دست می‌ده… عملیات‌های ساده‌تر، هزینه‌های زمانیِ بیش‌تر و عملیات دشوارتر، هزینه‌های زمانیِ کم‌تری دارن… بنابراین کسانی که ریسک می‌کنن و عملیات‌های دشوارتر رو انتخاب می‌کنن، می‌تونن زمان بیش‌تری رو ذخیره کنن و ذخیره‌ی بیش‌ترِ زمانی، به‌شون امکان می‌ده عملیات‌های بیش‌تری رو انجام بدن… این سیستم -که ظاهراً اوّلین نمونه‌هاش در دهه‌ی 70 میلادی ظهور کردن ولی در دهه‌ی 2000 و 2010 به اوج رسیده- سیستم کلاسیکِ تعیین نوبت (سیستم تناوبی) رو کاملاً به چالش می‌کِشه… در این سیستم، ممکنه یه بازیکن دو یا سه بار پشت‌سرهم بازی کنه و یکی دیگه، فقط یک بار… بازی‌های مشهوری مثل Heaven & Ale (بهشت و شراب)، Nemo’s War (نبردِ نیمو) و Tokaido (توکایدو) از این سیستم استفاده می‌کنن…
خُب… حالا یک بار دیگه مرور می‌کنیم: ما پَچ‌وُرک رو داریم و ماه نو رو که از جهاتی بسیار به‌هم شبیه هستن و در این شباهت، هیچ حرفی نیست؛ هر دو بازی رو اووه روزنبرگِ مشهور طرّاحی کرده؛ هر دو بازی، از مکانیزم‌های Tile Placement (چیدمان کاشی) و Time Track به عنوان مکانیزم‌های اصلی‌شون برخوردارَن و مکانیزم انتخاب کاشی هم در هر دو بازی تقریباً یک‌سانه (و البته هر دو بازی هم جزو بهترین بازی‌های انتزاعی دنیا هستن)… ولی با همه‌ی این حرف‌ها، آیا ماه نو همون پَچ‌وُرکِه؟!! خُب… جواب بازهم منفیه!
حالا کلّیات رو می‌ذاریم کنار و می‌ریم سراغ جزییات… تا تفاوت‌ها خودشون‌و بهتر نشون بدن! برای این‌که راحت‌تر و سریع‌تر بتونیم به نتیجه برسیم، تفاوت‌ها رو تیتر-وار بررسی می‌کنیم:
1) تعداد بازیکن‌ها: پَچ‌وُرک یه بازی دو نفره‌ست ولی ماه نو رو می‌شه یک نفره، دو نفره، سه نفره و چهار نفره هم بازی کرد. اگه فکر کردین که این تفاوت، تفاوت مهمّی نیست، دوباره فکر کنین!
2) آماده‌سازی (چیدمان اوّلیه‌ی کاشی‌ها) و سیستم انتخاب کاشی: در پَچ‌وُرک، از ابتدا همه‌ی کاشی‌ها طوری چیده می‌شن که هر دو بازیکن می‌تونن اون‌ها رو ببینن ولی در ماه نو، در هر مرحله از بازی، فقط 11 تا کاشی رو می‌شه دید و بقیه‌ی کاشی‌ها در مراحل بعدی رو خواهند شد… این باعث می‌شه که هیجان و اضطراب در ماه نو بیش‌تر بشه و بازیکن‌ها باید مُدام منتظر باشن تا کاشی‌های مورد نظرِشون رُخ نشون بدن!
3) چیدمان کاشی‌ها در صفحه‌ها: در مورد چیدمان کاشی‌ها در صفحه‌ها، تفاوت بازهم آشکارتر خودش‌و نشون می‌ده… در پَچ‌وُرک، بازیکن‌ها مجبورَن که همه‌ی کاشی‌هایی رو که برمی‌دارن، در یک صفحه‌ی 9 در 9 جا بدن -که کار خیلی سختی هم هست- ولی در ماه نو، هیچ اجبار یا محدودیتی در چیدمان کاشی‌ها وجود نداره و فقط کافیه که هر کاشی جدید، از یک ضلع، به یکی از کاشی‌های قبلی متّصل باشه! از این لحاظ، شاید بشه گفت که در ماه نو، بازیکن، اختیار بیش‌تری داره…
4) شکل کاشی‌ها: در پَچ‌وُرک با کاشی‌هایی با اَشکال مختلف و متفاوت روبه‌رو هستیم (کاشی‌هایی به شکل +، کاشی‌های T-شکل، L-شکل و…) ولی در ماه نو، همه‌ی کاشی‌ها مربّع‌شکل و کاملاً یک‌سان هستن… ضمن این‌که کاشی‌های پَچ‌وُرک، علاوه‌بر هزینه‌ی زمانی، هزینه‌ی دُکمانی هم دارن!!! روی هر کدوم از کاشی‌های پَچ‌وُرک، علاوه‌بر هزینه‌ی زمانی -که با نماد ساعت‌شنی نشون داده شده- هزینه‌ی دیگه‌ای هم ذکر شده که باید با دکمه پرداخت بشه! بله، دکمه! یعنی شما، هر کاشی‌ای رو که بردارین، هم باید توکن‌تون رو در ردیف زمان جلو ببَرین، هم باید تعدادی دکمه به بانک پرداخت کنین! (شماره 7 رو ببینین…)
5) اهداف: در پَچ‌وُرک، به علّتِ شکل خاصّ و متفاوتِ کاشی‌ها، صِرفِ جای دادنِ آن‌ها در صفحه‌ی بازی می‌تواند امتیازی محسوب شود و علاوه‌بر آن، کاشی‌هایی که دکمه‌های بیش‌تری داشته باشن، امتیازاتِ اصلی رو نصیبِ بازیکن‌ها می‌کنن… ولی در ماه نو، هر کاشی، اعتبار و امتیازش را از کاشی‌های دیگری که به آن متّصل هستند، می‌گیرد. در حقیقت، شما هرگز برای جای دادنِ یک کاشیِ ماه نو در صفحه (ی فرضی) خود، مشکلی نخواهید داشت ولی این‌که آن کاشی برای شما، امتیازی داشته باشد یا نه، بستگی به چیدمان و محلّ قرارگیری بقیه‌ی کاشی‌ها دارد… هر کاشیِ ماه نو، یک، دو یا سه هدف داره که این اهداف، با اتّصال به کاشی‌های مشخّصی محقّق خواهند شد…
6) سیستم تعیین نوبت (مکانیزم Time Track): یکی دیگه از تفاوت‌های بسیار مهم بین پَچ‌وُرک و ماه نو، اینه که در پَچ‌وُرک، توکن‌های بازیکن‌ها روی یک مسیرِ خطّیِ یک‌طرفه به دنبالِ هم حرکت می‌کنن و پس از چند بار سبقت گرفتن و عقب موندن از همدیگه، در نهایت به یه خونه‌ی آخر می‌رسن… ولی در ماه نو، مسیر خطّی تبدیل به یه مسیر مدّور (گِرد) شده که اصولاً هیچ آخری نداره و توکن‌های بازیکن‌ها مُدام دورِ این مسیر می‌چرخن و چندین بار از هم سبقت می‌گیرن و عقب می‌مونن و…
7) تنوّع عملیات و قضیه‌ی دکمه!: ماه نو، نسبت به پَچ‌وُرک، بازی ساده‌تریه؛ هم درکِ‌ش ساده‌تره، هم انجام‌ش! در پَچ‌وُرک، علاوه بر مسئله‌ی زمان، همون‌طور که قبلاً هم اشاره شد، با یک نوع اَرزِ رایج در بازی هم طرف هستیم: دکمه! بله، دکمه! دکمه‌ها مثل پول (یا همون اَرزِ رایج) عمل می‌کنن… در قسمت‌هایی از ردیف زمان، تصویرِ یه دکمه دیده می‌شه… بازیکن‌ها با هر بار رد شدن از روی تصویر یکی از این دکمه‌ها، به اندازه‌ی دکمه‌هایی که توی صفحه‌ی خودشون دارن (یعنی تصاویر دکمه‌های روی کاشی‌ها)، دکمه دریافت می‌کنن و در واقع، قدرت خریدشون‌و برای کاشی‌های بعدی افزایش می‌دن! پَچ‌وُرک، علاوه‌بر عملیات چیدمان کاشی، عملیات انتحاریِ جلو رفتن در ردیف زمان رو هم داره… با این کار، شما کُلّی زمان از دست می‌دین ولی در عوض، دکمه به دست می‌آرین! پس باید حواس‌تون هم به زمان باشه، هم به دکمه! بله، دکمه!!
8) پایان بازی و تعیین برنده: در پَچ‌وُرک، وقتی که توکن‌های هر دو بازیکن، به خونه‌ی آخر ردیف زمان برسن، بازی تموم می‌شه و برنده هم بازیکنیه که بیش‌ترین دکمه‌ها و کم‌ترین خونه‌های خالی رو توی صفحه‌ی خودش داشته باشه… ولی ماه نو وقتی تموم می‌شه که یا یکی از بازیکن‌ها همه‌ی 20 تا هدف مربوط به کاشی‌های خودش‌و تموم کنه -و بازی رو ببَره- یا این‌که همه‌ی کاشی‌ها استفاده بشن و هیچ‌کس نتونسته باشه همه‌ی هدف‌های خودش‌و محقّق کنه -که در این صورت، کسی برنده ست که بیش‌ترین هدف رو محقّق کرده باشه!…
حالا با همه‌ی این حرف‌ها و آسمون و ریسمون بافتن‌ها، شما بگین… آیا ماه نو همون پَچ‌وُرکِه؟!!
اووه روزنبرگ، طرّاح بازی‌های پَچ‌وُرک و ماه نو
نویسنده: کیومرث قنبری آذر